1. Kun je je kort voorstellen (wie ben je, wat is je achtergrond, waar werk je nu)?

Sinds 2009 werk ik als docent bij de sociale studies van NHL Stenden. Vanuit mijn achtergrond als filosoof heb ik jarenlang de basiscursus ethiek van de opleidingen verzorgd. Daarnaast geef ik vanuit filosofisch-ethische perspectief kenniscolleges in verschillende onderwijseenheden. In het verleden waren dat bijvoorbeeld de collegereeks Filosofie & Ethiek in de minor Dier en Hulpverlening, het 3^e jaars keuzevak Filosofie en bijeenkomsten in verschillende onderwijseenheden over bijvoorbeeld ‘moreel beraad’, ‘normatieve professionalisering’, ‘denken over opvoeding’ en ‘disciplineren en normaliseren’. Momenteel verzorg ik de programma’s ‘Denken over Rechtvaardigheid’ in het profiel Welzijn & Samenleving en ‘Normative Aspects of Social Work’ in de minor International Social Work.

2. Waar gaat je promotie-onderzoek over? Wat is de hoofdvraag waarop je een antwoord zoekt?

Mijn promotie-onderzoek is een wijsgerig onderzoek naar de politieke dimensie van sociaal werk, waarbij het denken van Hannah Arendt centraal staat. De hoofdvraag luidt: Welke bijdrage kan het denken van Hannah Arendt leveren aan een invulling van de politieke dimensie van sociaal werk die van meerwaarde is voor de reflectie van sociaal werkers (in opleiding) op hun professionele handelen? De deelvragen die richting geven aan het onderzoek zijn: Hoe krijgt de politieke dimensie van sociaal werk vorm in het actuele discours in sociaal werk in Nederland? Welke aanknopingspunten biedt het denken van Hannah Arendt om de politieke dimensie van sociaal werk te kunnen duiden? Hoe verhoudt Arendts denken wat betreft de politieke dimensie van sociaal werk zich ten opzichte van andere voor sociaal werk relevante politiek-filosofische ideeën? Voor het onderzoek is een NWO Promotiebeurs voor Leraren toegekend.

3. Wat heeft geleid tot de keuze van dit onderwerp?

Beginnende studenten sociale studies lijken zich vaak niet bewust van de relatie tussen een abstracte waarde als rechtvaardigheid en de dagelijkse praktijk van hun toekomstige beroep. De drijfveer van hun keuze voor een beroep in het sociale domein is vaak dat ze ‘mensen willen helpen’ en dat is natuurlijk een prima motivatie. Maar om dat te kunnen doen is het nodig om niet alleen eigen waarden te verhelderen maar ook onderliggende waarden van sociaal beleid. Die, en dat is de interessante kwestie, niet in steen gebeiteld zijn. Denken over rechtvaardigheid, over een rechtvaardige samenleving en de rol van sociaal werk daarbij, is van groot belang voor studenten en sociaal professionals. Alleen dan kan tegenwicht geboden worden aan beleid en werkwijzen die niet overeenkomen met mensenrechten en sociale rechtvaardigheid als dragende principes voor sociaal werk. In de woorden van Hannah Arendt, denken is nodig om niet ‘gedachteloos te doen’.

4. Welke onderzoeksmethoden zet je in? Welke positieve of minder positieve ervaringen heb je daar tot nu toe mee?

Het onderzoek is, in tegenstelling tot de meeste andere praktijkgerichte promotietrajecten in de hogeschool, geen empirisch maar een theoretisch wijsgerig onderzoek. Dat betekent vooral het bestuderen van concepten en deze analyseren met het oog op het uitbreiden van theoretische inzichten. Centraal in dit onderzoek zijn dat concepten in het denken van Hannah Arendt die gerelateerd worden aan theorievorming over de politieke dimensie van sociaal werk. Een van de uitdagingen in dit onderzoek is het bewegen tussen abstracte filosofische concepten, praktijkgerichte theorievorming en de dagelijkse ervaringen in de praktijk. Met daarnaast nog doorgaande onderwijsactiviteiten die aandacht vragen. Om contact te houden met de dagelijkse sociaal werk praktijk is toch ook een klein praktijkdeel toegevoegd dat bestond uit observaties in een daklozenopvang. De bevindingen daarvan dragen bij aan het concretiseren van Arendts denken met betrekking tot het onderzoeksthema.

5. Kun je iets vertellen over je bevindingen tot dusver? Wat verrast je het meest?

Het is interessant om te zien dat de aandacht voor structuren in de samenleving die verband houden met sociaal werk vraagstukken, zich als een slinger beweegt. Sociaal werk in de jaren zestig en zeventig werd bijvoorbeeld gekenmerkt door sterke politiek-activistische tendensen. Vanaf de jaren tachtig verschoof dit richting een meer individu-gerichte kijk en aanpak. De afgelopen jaren is weer een heroriëntering te zien wat betreft de politiek-maatschappelijke opdracht van sociaal werk. Dit wordt bevestigd door verschuivende aandacht in publicaties en veranderende formuleringen van de missie van sociaal werk. Daarnaast is en blijft de bestudering van Arendts denken een verrassende exercitie doordat haar werk dwingt tot zelf denken, juist doordat ze eigenlijk geen antwoorden biedt. En inhoudelijk biedt haar eigenzinnige idee over de betekenis van vrijheid, die niet de mens maar de wereld centraal stelt, een onverwacht rijk perspectief op de politieke dimensie van sociaal werk.

6. Welke impact hoop je dat het onderzoek heeft op de professie sociaal werk of opleidingen sociaal werk?

Sinds een aantal jaren krijgt het denken van Arendt meer bekendheid. Ook theorievorming in sociaal werk maakt in toenemende mate gebruik van haar inzichten. Er zijn echter relatief weinig besprekingen van haar denken die de complexiteit en schrijfstijl toegankelijk uiteenzetten voor sociaal professionals. Een aanzet daartoe is mijn bijdrage over Arendt in Denken over Sociaal Werk dat verscheen bij Acco. Denken over Sociaal Werk | Acco Webshop Daarnaast geeft mijn bespreking van een drietal Arendt-boeken in The Journal of Social Intervention enig inzicht in beschikbare literatuur. BOOKS HANNAH ARENDT | Journal of Social Intervention: Theory and Practice Met betrekking tot het discours over politiserend sociaal werk, dwingen Arendts ideeën om met nieuwe ogen te kijken naar de verhouding tussen mens en wereld en de opdracht die daaruit volgt. Voor het sociaal onderwijs stimuleert Arendts werk om vooral zelf te leren denken. Om niet gedachteloos te ‘doen en denken’, maar in gesprek met anderen het eigen perspectief op de wereld en de plek van sociaal werk daarin, te blijven onderzoeken.

Wil je in contact komen met Jeannette, stuur dan een e-mail naar jeannette.hartman@nhlstenden.com

Foto Hannah Arendt